“Alleen de ware God weet of hier op het ogenblik van de daad werkelijk gehandeld is in naam van het leven”. Stel, een razend geworden man rijdt in woeste vaart met zijn auto door een drukke straat. Er vallen slachtoffers. Wat doet u? U verleent bijstand waar u kunt. Dat is niet alles. “Ik moet als pastor (…) ook trachten hem te stoppen,” meent Bonhoeffer. De tijd is rijp; iemand moet een spaak in het wiel van de nazi’s steken.

“Het is voor de christen niet vanzelfsprekend dat hij onder christenen mag leven.” Duitsland 1938. Vele Duitse christenen onderwerpen zich aan Hitler, gedwongen door het afleggen van een eed van trouw en dat “betekent persoonlijke binding aan de Führer onder de plechtige aanroeping van God. Wie de eed aflegt, verklaart dat hij bereid is de bij de wijding aanvaarde opdracht volledig en in een voortdurend bewustzijn van zijn verplichting tegenover Führer, volk en rijk na te komen”, verklaart Bethge in zijn biografie over Dietrich Bonhoeffer.

De grondslag voor de onderlinge gemeenschap is niet onze vroomheid, maar wat iemand in Christus is. Biechten? Nee, dank u. Ik ben protestant! Dat was mijn eerste gedachte toen ik in Eberhard Bethge’s biografie over het leven van Bonhoeffer een exposé las over biechten en de functie ervan in de geloofspraktijk. Voorafgaande aan de avondmaalsvieringen veronderstelt de biecht een echte verzoening onder de broeders, zo leerde Bonhoeffer zijn studenten. Bethge merkt op: “En hij zei ook – tot verrassing van de meesten – dat men privé te biechten kon gaan bij een broeder of bij hemzelf.

“Mijn liefste Dietrich, elke morgen om zes uur, als we samen onze handen vouwen, weten we dat we een groot vertrouwen mogen hebben tot elkaar en nog ver daaroverheen, toch?” Mei 1943. Bovenstaand fragment schreef Maria von Wedemeyer in een brief aan haar verloofde Dietrich Bonhoeffer. Vanwege betrokkenheid bij een geslaagde vluchtpoging van Duitse joden naar Zwitserland zat Bonhoeffer al weken in voorarrest. Het onderzoek tegen hem loopt; zijn bewegingsvrijheid is beperkt.