Dietrich Bonhoeffer: In gebeden opdragen
“Mijn liefste Dietrich, elke morgen om zes uur, als we samen onze handen vouwen, weten we dat we een groot vertrouwen mogen hebben tot elkaar en nog ver daaroverheen, toch?”
Een bijdrage van Dick Lammers
Mei 1943. Bovenstaand fragment schreef Maria von Wedemeyer in een brief aan haar verloofde Dietrich Bonhoeffer. Vanwege betrokkenheid bij een geslaagde vluchtpoging van Duitse joden naar Zwitserland zat Bonhoeffer al weken in voorarrest. Het onderzoek tegen hem loopt; zijn bewegingsvrijheid is beperkt. Schrijven mag hij wel. Op kerstavond 1943 noteert Dietrich: “Maria, jullie zullen nu wel in de kerk zitten en jij zult aan mij denken en voor mij bidden tot God zoals je dat elke dag op vaste tijden doet.”
De afstand die beide geliefden scheidt, is groot. Bezoeken kan Maria Dietrich niet. Desalniettemin is er een innige band: ze nemen tijd voor elkaar in het gebed. Ook dragen zij familie, vrienden en de broeders van de Bekennende Kirche op in hun gebeden. Op vaste tijden buigen ze de knieën en vouwen de handen, God zoekend. Hem om bijstand vragend.
Eberhard Bethge, Dietrichs vriend en biograaf: “De gebeden kwamen voort uit zijn dagelijkse omgang met de Schrift en de Psalmen. Men zag zelfs kans de opgeschreven gebeden in de gevangenis uit te delen.” De meeste bewakers waren fatsoenlijk. Dikwijls mocht Bonhoefffer zijn medegevangenen bezoeken als zij om geestelijke hulp vroegen. Zo deelde Dietrich in hun angsten, ontberingen en vreugden.
Voor Bonhoeffer was het gebed hét beslissende onderdeel waarmee een gemeenschap van gelovigen valt of staat. Zelfs voor de vijand deed Dietrich voorbede. In zijn boek Navolging (1937) tekent hij op: “Liefde jegens de vijand is een onverdraaglijke ergernis voor de natuurlijke mens. Het druist in tegen zijn begrip van goed en kwaad. Maar werden wij toen wij nog vijanden van God waren al niet met Hem verzoend door de dood van zijn Zoon?” Tegenstanders werden medestanders (Rom. 5: 8-11). Dat geldt ook de vijand; hij is een potentiële broeder, aldus Bonhoeffer.
April 1945. Hitler besluit de kopstukken van het verzet te executeren. Ook Dietrich. De terechtstelling vindt plaats in de ochtendschemering van 9 april. Bonhoeffers leven eindigt aan de galg. “Dit is het einde – voor mij het begin van het leven” waren zijn laatste woorden. Gesproken in vol vertrouwen op zijn God.
Over de auteur van dit artikel:
Dick Lammers is een theoloog en is een kenner van de werken van de Duitse theoloog en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer. Hij stelde zijn inspirerende teksten beschikbaar voor deze website.