De gemeenschap als geschenk van God
“Het is voor de christen niet vanzelfsprekend dat hij onder christenen mag leven.”
Een bijdrage van Dick Lammers
Duitsland 1938. Vele Duitse christenen onderwerpen zich aan Hitler, gedwongen door het afleggen van een eed van trouw en dat “betekent persoonlijke binding aan de Führer onder de plechtige aanroeping van God. Wie de eed aflegt, verklaart dat hij bereid is de bij de wijding aanvaarde opdracht volledig en in een voortdurend bewustzijn van zijn verplichting tegenover Führer, volk en rijk na te komen”, verklaart Bethge in zijn biografie over Dietrich Bonhoeffer.
In 1933 werd de Ariërparagraaf van kracht. Wie joods bloed had, werd uit kerkelijke ambten gezet. Zo behield de staatskerk haar raszuiverheid. Dit besluit staat haaks op de broederschap die Bonhoeffer leerde. Grondwaarden als ‘ontferming’ en ‘genade’ en de liefde tot de naaste, met inbegrip van de zwakken en de vijanden, raakten verkwanseld, werden geminacht, verminkt en losgescheurd van haar Heer. In ruil daarvoor kwam het credo ‘Blut und Boden.’
Welke broederschap stond Bonhoeffer voor ogen? De zichtbare gestalte van de gemeenschap is niet een ideaal dat wij moeten verwerkelijken. Het is een door God geschapen en ons geschonken werkelijkheid waaraan wij mogen deelhebben. In haar leden wordt de gestalte van Christus zichtbaar. Als het lichaam van de Heer is zij in de wereld aanwezig, gedraagt zich in haar afstand tot de wereld verantwoordelijk. Zij levert zich niet uit aan het kwaad.
Anders gezegd, zij is contrastgemeente, haar bezieling is de Bergrede van de Heer. Ze leeft van kostbare genade (1 Kor. 6:20) en niet van zelfrechtvaardiging. Ze handelt niet uit eigenbelang, ze laat zich leiden door wegschenkende liefde (agapè).
Ze zal opkomen voor de weduwe en de wees en zal om groter kwaad te voorkomen zelfs ingrijpen, ook al schiet zij het leven erbij in. Zo leeft de broederschap, de gemeente van de Heer midden in de wereld. Te midden van haar vijanden.
Lees verder:
Bethge, Eberhard (2000) Dietrich Bonhoeffer: theologian, christian, man for his times: a biography, Minneapolis IL: Fortress Press.
Bonhoeffer, Dietrich (2014) Verborgen omgang: over leven in gemeenschap, Lagendijk, L.W. (vert.), Kampen: Kok.
Over de auteur van dit artikel:
Dick Lammers is een theoloog en is een kenner van de werken van de Duitse theoloog en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer. Hij stelde zijn inspirerende teksten beschikbaar voor deze website.